Ο θάνατος των καϊκιών
του Μανόλη Τσακίρη
Πονάνε τα ξύλινα καΐκια όταν τα σκοτώνουν. Με μια παράδοξη οδηγία της Κοινότητας καταστρέφεται ένα βασικό κομμάτι του λαϊκού μας πολιτισμού, η ναυπηγική τέχνη. Αποσύρονται (κόβονται) τα επαγγελματικά καΐκια των παράκτιων ψαράδων, για να μειωθεί όπως λένε το ψάρεμα στη θάλασσα και σιγά-σιγά εξαφανίζεται το πολύτιμο επάγγελμα του παραδοσιακού παράκτιου ψαρά. Δεν είναι λίγες οι φορές που στο λιμάνι κατεβαίνει όλη η οικογένεια, για να δει με δάκρυα στα μάτια το καΐκι να το τσακίζει η μπουλντόζα.
Τα στραβά του από καραγάτσι, οι στραγαλιές του πρίμα πλώρα από πουρνάρι σκαλισμένο με το σκερπάνι, το άλμπουρό του από το άγιο ξύλο Λευκαδίτικης μουριάς, τα πλευρικά του από Σαμιώτικα πεύκα που κόβονταν επίτηδες την αστροφεγγιά όταν βρισκόντουσαν σε πλήρη ωορρηξία, την ώρα δηλαδή που το ρετσίνι πλημμυρίζει όλο το πεύκο και το σκουλήκι της θάλασσας δύσκολα μπορεί να το τρυπήσει.
Θυμάμαι, από τα τριάντα πέντε χρόνια μου στα ναυπηγεία, τα λόγια του παλιού Συμιακού καραβομαραγκού Γιώργη Ψαρρού στους βοηθούς του: « Τρυφερά κόβετε το ξύλο για να μη θυμώσει, γιατί τότε σφίγγουν οι χυμοί του και στομώνουν τα πριγιόνια,», οι καταρράκτες όπως τα λέγανε τότε. Είδα με τα μάτια μου στο ναυπηγείο της Σαλαμίνας έναν ψαρά που του κόβαν το καΐκι, να παρακαλεί τη γυναίκα του να απομακρύνει τα παιδιά και θυμήθηκα μια άλλη στιγμή της ιστορίας μας, τον πατέρα μου, όταν στριμωγμένος μαζί με άλλους στο στρατιωτικό φορτηγό που τον πήγαινε στην εξορία, παρακαλούσε τη μάνα μου να με πάρει από ‘κει, παιδί επτά χρονών, γιατί κι αυτός δεν άντεχε να με βλέπει να κλαίω.
Την ίδια στιγμή που κόβουν τα καΐκια και μεταβάλλουν έναν επαγγελματία ψαρά σε γκαρσόνι ή στην καλύτερη περίπτωση σε πλήρωμα σε κάποιο επαγγελματικό σκάφος, που συνήθως μοιάζει περισσότερο με ρετιρέ στο Παγκράτι παρά με πλάσμα της θάλασσας, αυξάνεται η ιδιωτική αλιεία, πράγμα εντελώς άδικο.
Οι τρεις πληγές της θάλασσας είναι:
* Πρώτη η παράνομη ερασιτεχνική αλιεία, ψάρεμα δηλαδή με όλα τα μέσα εκτός των προδιαγραφών που βάζουν οι σχετικοί νόμοι, μια πραγματική σφαγή. Αμολάνε οι άπληστοι κοτερατζήδες τους Φιλιππινέζους με εκατοντάδες οργιές αστακόδιχτα και εκατοντάδες αγκίστρια παραγαδιών και πιάνουν τα τελευταία ίσως ψάρια στο Αιγαίο.
* Δεύτερη πληγή οι ανεμότρατες, γδέρνουν τους βυθούς και φθάνουν να ψαρεύουν ως έξω στα βράχια.
* Τρίτη πληγή τα γρι-γρι που βάζουν λάμπες δέκα φορές πιο ισχυρές από το επιτρεπόμενο και καίνε το γόνο, το πλαγκτόν καίγοντας ταυτόχρονα το επαγγελματικό τους μέλλον. Κοκκινίζει ο βυθός από τα εκατομμύρια καμμένα γαριδάκια, τα καλαμάρια γόνους, πραγματική συμφορά δηλαδή για να ζήσουν σήμερα και να πεθάνει η θάλασσα για όλους, αλλά πρώτα γι’ αυτούς τους ίδιους.
Οι αρχές και να θέλουν δεν μπορούν να ελέγξουν τόσα νησιά και τόσες θάλασσες. Για να κάνουμε λίγο χιούμορ, αν εξετάσουν τους λιμενικούς-όχι όλους φυσικά- με μια εξέταση αίματος θα ανακαλύψουν μεγάλα νούμερα υψηλής χοληστερίνης στο αίμα λόγω κατάχρησης σε κατανάλωση αστακών, καλαμαριών και οστράκων.
Ας επιστρέψουμε όμως στην καταστροφή της μονάκριβης ναυπηγικής λαϊκής τέχνης, που εξαφανίζεται και μαζί της μοναδικοί μαΐστορες, όπως οι Σπετσιώτες ο Τάκης Μπούφης, ο Γιάννης Κλείσας που φτιάχνουν και σήμερα σκαριά με το μάτι ή με το αρχαίο σύστημα τη σάλα.
Κάπως έτσι εκεί κοντά στο Πέραμα ο Αρχιμήδης σκάρωνε σχέδια στην άμμο. «Μη μου τους κύκλους τάρατε», είπε στον Ρωμαίο στρατιώτη κι εκείνος νομίζοντας ότι τον περιφρονεί του πήρε το κεφάλι. Κάπως έτσι αποκεφαλίζουν και τα επαγγελματικά καΐκια.Είκοσι πέντε χρόνια που γύριζα το Αιγαίο με τα καΐκια μου πουλώντας ψάρια και σφουγγάρια που έπιανα με ελεύθερη κατάδυση, ποτέ με μπουκάλες ή με μαρκούτσι, ποτέ δεν φέρθηκα μπαμπέσικα στη φύση. Το ταξίδι με πλαστικό καΐκι, που αντικαθιστά τα ξύλινα με ραγδαίο ρυθμό, δεν έχει καμία σχέση με το ταξίδι με ένα ξύλινο σκάφος.
Η πολιτεία μέσω της τοπικής αυτοδιοίκησης θα μπορούσε να κρατήσει αυτά τα καΐκια, ανά νησί και ανά δήμο, ως στοιχείο ενός πολιτισμού χιλιάδων ετών.
Άσε που, χωρίς αυτά τα σκαριά θα μείνει ανέραστη η θάλασσα.
Ας επιστρέψουμε όμως στην καταστροφή της μονάκριβης ναυπηγικής λαϊκής τέχνης, που εξαφανίζεται και μαζί της μοναδικοί μαΐστορες, όπως οι Σπετσιώτες ο Τάκης Μπούφης, ο Γιάννης Κλείσας που φτιάχνουν και σήμερα σκαριά με το μάτι ή με το αρχαίο σύστημα τη σάλα.
Κάπως έτσι εκεί κοντά στο Πέραμα ο Αρχιμήδης σκάρωνε σχέδια στην άμμο. «Μη μου τους κύκλους τάρατε», είπε στον Ρωμαίο στρατιώτη κι εκείνος νομίζοντας ότι τον περιφρονεί του πήρε το κεφάλι. Κάπως έτσι αποκεφαλίζουν και τα επαγγελματικά καΐκια.Είκοσι πέντε χρόνια που γύριζα το Αιγαίο με τα καΐκια μου πουλώντας ψάρια και σφουγγάρια που έπιανα με ελεύθερη κατάδυση, ποτέ με μπουκάλες ή με μαρκούτσι, ποτέ δεν φέρθηκα μπαμπέσικα στη φύση. Το ταξίδι με πλαστικό καΐκι, που αντικαθιστά τα ξύλινα με ραγδαίο ρυθμό, δεν έχει καμία σχέση με το ταξίδι με ένα ξύλινο σκάφος.
Η πολιτεία μέσω της τοπικής αυτοδιοίκησης θα μπορούσε να κρατήσει αυτά τα καΐκια, ανά νησί και ανά δήμο, ως στοιχείο ενός πολιτισμού χιλιάδων ετών.
Άσε που, χωρίς αυτά τα σκαριά θα μείνει ανέραστη η θάλασσα.
The Death of the Fishing Boats
Wooden fishing boats hurt when they kill them.
With a paradoxical EC directive the shipbuilding art, a basic piece of our folk culture, is destroyed. The commercial fishing boats are withdrawn ("getting cut") in order to reduce fishing in the sea, as they say, and the valuable profession of the traditional coastal fisherman slowly disappears. The times that the whole family goes to the port just to see, with tears in the eyes, their own fishing boat being crushed by the bulldozer, are more than few.
Frame made of elm, poop and bow joints (the joining woods of the frame) made of adz-curved yew, mast made of holly mulberry wood from Leukada and sides made of pines directly from Samos island, cut in the starlight when their ovulation was in full, ie the time that the resin fills all the pine and therefore the sea worm is difficult to pierce it.
I remember, after spending 35 years in the dockyards, the words of George Psaros, an old shipwright, to his helpers : "Cut the wood tenderly so as not to get angry, because then its juices will get thicker and the saws' edges will get blunt", the "kataraktes" as they called them (ie the jigsaws). I saw with my very own eyes, in the dockyard of Salamina, a fisherman, whose fishing boat was getting "cut" (withdrawn), to beg his wife to take their kids away. I remembered then another moment of our history, my father, squashed among others inside the military truck which was taking him to exile, begging my mother to take me – a seven years old child – away, because he couldn't bear to see me crying.
The same time they "cut" the fishing boats and turn a professional fisherman into a waiter or ideally into a crew of some professional vessel (which usually looks like a penthouse rather than a sea creature), they increase private fishing, which is totally unfair.
The 3 plagues of the sea are the following:
* The first one is the illegal recreational fishing, ie fishing by any means away from the standards defined by relevant laws, which is a real massacre. Greedy yacht owners literally throw out bunches of Filipinos with hundreds of fathoms of lobster nets and hundreds of longline hooks in order to get maybe the last fishes of the Aegean.
* The second plague is the drifters' existence. Drifters excoriate seafloors and they even fish just outside the rocks.
* The third one is the existence of the purse seines that put lamps ten times more powerful than allowed and burn the offspring, burn the plankton, burning at the same time their own professional future. The sea floor turns red from the millions of burnt little shrimps and the squid offspring, that is, a real disaster happening in order for the purse seines owners to live today and for the sea to "die" for everyone, but first of all for these same people.
Let us return, however, to the destruction of the precious folk art of shipbuilding which disappears together with many unique craftsmen, such as Takis Boufis from Spetses island and John Klissas, who they still make hulls by eye or using the ancient technique of "sala".
Just about like this, nearby in Perama, Archimedes used to devise his drawings on the sand. "Do not disturb my circles" said to the roman soldier and he, thinking that Archimedes despised him, took his head. Just about like this, they decapitate professional fishing boats. I was traveling the seas with my fishing boats for twenty five years, selling fishes and natural sponges that I had caught freediving, some times with tanks and some other with detacher, however I have never sneaked up on nature. Traveling with a plastic fishing boat, which replaces the wooden ones rapidly, has nothing to do with traveling with a wooden one.
The state, through the local authorities, could keep those fishing boats, per island and per municipality, as a culture element of thousands of years.
Let alone that without those hulls, the sea will be left loveless.
