Τ’ ΑΗΔΟΝΙ
Κλαίει ἢ τραγουδεῖ τ’ ἀηδόνι;
Ἀρκετοὶ κλασικοπαθεῖς νατουραλισταί, ἀκούοντες τὸ λάλημά του μὲ τὰ αὐτιὰ των στουμπωμένα ἀπὸ τὴν θλιβερὰν ἐκείνην διήγησιν τῆς Μυθολογίας τῶν ἀρχαίων, ἐπιμένουν, ὅτι «εἰς τὸ ἄσμα του προδίδεται μελαγχολικὴ τις ἀνησυχία, ζηλοτυπία, κατήφεια καὶ ρεμβασμός». Ἡ σύγχρονος ὅμως λαϊκὴ Μυθολογία μᾶς πληροφορεῖ, ὅτι τ’ Ἀηδόνι τραγουδεῖ ἀπὸ τὴν ἑξῆς ἀφορμήν:
Ἕνα βράδυ τοῦ Ἀπριλίου ἐπῆγε ἀποσταμένο νὰ κοιμηθῆ ἐπάνω σε μία φράχτη. Ἅμα τὸ πῆρε ὁ ὕπνος, πήδησαν τὰ βάτα, οἱ ἀγράμπελες καὶ τ’ ἁγιόκλημα, τὸ τύλιξαν μὲ τὰ βλαστάρια τους ἀπὸ ἐδῶ, τὸ τύλιξαν ἀπὸ ἐκεῖ ὅσο ποὺ σφιχτόδεσαν φτερά του καὶ πόδια του κατὰ τρόπον, ὥστε ν’ ἀγωνισθῆ μερόνυχτα γιὰ νὰ ἐλευθερωθῆ. Ἐκεῖ λοιπὸν ποὺ προσπαθοῦσε νὰ ξεδεθῆ ὠρκίσθη:
«Νὰ ξετυλιχθῶ αὐτὴ τὴ φορά, μωρὲ Ἀπρίλη, κι’ ἂν σὲ ξαναπιστέψω γιὰ φίλο καὶ κλείσω μάτι σὲ νύχτα δική σου, νὰ μὴν εἶμαι ἀηδόνι!!....»
Ἔχετε ἀκούσει «πρωτοξύπνημα» ἀηδονιοῦ; Δὲν ἠξεύρω ἂν ἐκεῖ εἶναι ὁ κόμπος, τουτέστιν ὁ «μέγας ἀριθμὸς τῶν ἤχων», ὅπου ναυαγοῦν αἳ προσπάθειαι τῆς ἀπομιμήσεως τοῦ ἀηδονιοῦ, τοῦ ὁποίου, μολονότι ἐπῆραν ὅλες τὶς νότες, τὴν σειράν των, τὴν ἔντασίν των, ὅμως «ακόμη δὲν κατώρθωσαν σχεδὸν τίποτε ὅπως λέγουν οἱ συνθέται. Ἀλλ’ ἂν προσέξετε τὸ «πρωτοξύπνημα» θὰ δεχθῆτε πὼς εἰς ἕνα τέτοιο ἄκουσμα, ἡ λαϊκὴ φαντασία, γόνιμος σὰν τὴν ἄνοιξη, ἔκαμε αὐτὴν τὴν εἰκόνα τοῦ σπάργους τοῦ Ἀπριλιοῦ, ὁ ὁποῖος ἐντὸς ὀλίγων ὡρῶν ἐχύμησεν ἀπὸ τὸ φράχτη καὶ ἔδεσε μὲ τὰ βλαστάρια του τὶς φτεροῦγες τοῦ κοιμωμένου ἀηδονιοῦ. Ἔχει τόση χαρούμενη ταραχὴ ἐκεῖνο το σὰν φῶς γρήγορο λάλημά του, ὥστε νομίζετε, ὅτι ἀπὸ κάποιο κίνδυνο πηδᾶ αὐτὴ ἡ λαλιὰ τοῦ ξαφνίσματος, ἡ ὁποία σιγὰ σιγὰ γίνεται φωνὴ νίκης, θριάμβου, χαρᾶς εὐτυχίας.
Δὲν εἶναι ὅμως περίεργον πράγμα, ὅτι τὸ λάλημα ενός καὶ τοῦ αὐτοῦ πουλιοῦ γιὰ τοῦτον μὲν τὸν λαὸν εἶναι ἐλεγεῖον, γιὰ τὸν ἄλλον δὲ τραγούδι; Ἐδῶ ἐμπνέει ἕνα τραγικὸν μύθον κι’ ἐκεῖ μίαν ὑπέρχαρον διήγησιν; Ἂν οἱ ἄνθρωποι παθαίνουν μίαν τόσην ἀκουστικὴν παρανόησιν, ἀσφαλῶς ἔπρεπε πρὸ πολλοῦ καιροῦ νὰ ἔχουν κόψει τ’ αὐτιά των. Ἀλλ’ οἱ νατουραλισταὶ ἐπενέβησαν ἐνωρὶς καὶ μᾶς ἐπληροφόρησαν τὰ ἑξῆς πράγματα, σώζοντα ὁπωσδήποτε τὴν ἀξιοπρέπειαν τῶν αὐτιῶν μας.
Πρώτον ὅτι τ’ ἀηδόνια, ὅπως καὶ πολλὰ ἄλλα πουλιά, ἔχουν διαλέκτους καὶ ἰδιώματα ὅσα ἡ γῆ χώματα. Ἂν συμβαίνη καὶ δὲν διαφέρουν πολὺ μεταξύ τους μερικῶν πουλιῶν τὰ τραγούδια, τοῦτο γίνεται, διότι ὅταν ἀποδημοῦν, συγχρωτίζονται, εἴτε ὡς συνταξιδιῶται εἴτε ὡς προσωρινοὶ γείτοτες, ὁπότε καὶ ἀλληλοκλέβονται ἀγρίως εἰς τὰς συνθέσεις των. Καὶ ἄλλα μὲν κρατοῦν τὸ κομμάτι ποὺ τοὺς φαίνεται καλύτερο, ἄλλα διορθώνουν τὸ ἰδικὸν των ὅσον ποὺ τὸ χαλοῦν ὡς τὸ φόντο, καὶ μερικὰ κάνουν συλλογὴν κομματιῶν, ὡς ὁ σπίνος π.χ. τοῦ ὁποίου ἐμέτρησαν δεκαεννέα τραγούδια.
Ἄλλοι ρωμαντικώτεροι νατουραλισταὶ βεβαιοῦν, ὅτι τὸ τραγούδι πολλῶν πουλιῶν δὲν διαφέρει μόνον κατὰ τόπους, ἀλλὰ καὶ κατὰ ἐποχάς, ἢ μᾶλλον κατὰ τὴν ψυχολογικήν των κατάστασιν. Ἀλλοιῶς, κατ’ αὐτούς, τραγουδοῦν τ’ ἀηδόνια ἅμα πρωτοαγαπιῶνται, ἀλλοιῶς ὅταν ἀρχίζη ἡ ἐργασία τῆς ἐπωάσεως, ὁπότε πλέον καλμάρουν τὰ πρῶτα αἰσθήματα, ἀλλ’ ἀλλοιῶς ὅταν γίνωνται γονεῖς κι ἔχουν πλέον τὴν φροντίδα τῆς συντηρήσεως τοῦ σπιτιοῦ, ὁπότε πλέον ἡ φωνὴ των παίρνει ὅλην τὴν μητρικὴν τρυφερότητα.
Ἅμα τὰ μικρά των φτερουγιάσουν, τότε τ’ Ἀηδόνια κάνουν γιὰ κάμποσον καιρὸν ὅλον τὸν μουσικόν τους κύκλον ἀπὸ τὸ Ἄλφα. Εἶναι τόση, λέγουν, ἡ εὐσυνειδησία τὴν ὁποίαν δείχνουν εἰς τὴν ὠδικὴν ἐκπαίδευσιν τῶν παιδιῶν των, ὥστε ἐπὶ ἡμέρας τὰ κρατοῦν γύρω τους, τοὺς λαλοῦν, τὰ βάζουν νὰ λαλήσουν κι ἐκεῖνα, τοὺς φορμάρουν τὶς φωνές, διορθώνουν τὰ λάθη των κλπ.
Ἴσως εἰς αὐτοὺς πρέπει νὰ ἀποδοθῆ καὶ ἡ ἀρκετὰ διαδεδομένη παράδοσις, ὅτι τ’ ἀηδόνι τραγουδεῖ γιὰ νὰ παρηγορὴ τὴν σύντροφόν του ὅταν ἐκείνη ἐπωάζη. Εὑρίσκεται καὶ σ’ ἀρκετὰ μέρη τῆς Ἑλλάδος ἡ παράδοσις αὐτὴ μαζὶ μὲ πλῆθος συναφῶν διηγήσεων, μία των ὁποίων εἶναι, ὅτι ἂν σκοτώσετε ἀρσενικὸ ἀηδόνι τὸν Ἀπρίλη, θ’ ἀκούσητε ἄλλο παράμερα ἀπὸ τὴν φωλιὰ τοῦ σκοτωμένου νὰ παρηγορὴ τὴν ἐπωάζουσαν σύζυγον. Ἀλλὰ τότε τί θὰ μείνη ὡς ἀνακάλυψις ἠμῶν τῶν ἀνθρώπων, ἂν στ’ ἀηδόνια ὀφείλεται τὸ ἔθιμον νὰ παρηγοροῦν οἱ φίλοι τὰς ἀπαραμυθήτους χήρας; Ἀλλ’ ἐπὶ τέλους το νὰ παρηγορὴ ἐν ἀηδόνι τὴν χήραν ἑνὸς ἄλλου ἀηδονιοῦ, ἔρχεται κάπως φυσικόν.
Οἱ ἄνθρωποι ὅμως δὲν ἐστάθησαν ἐδῶ. Ἐζήτησαν τὴν ἐπέμβασιν τοῦ ἀηδονιοῦ καὶ εἰς τοὺς ἰδικοὺς των ἔρωτας. Στὰ δημοτικὰ τραγούδια θὰ τὸ ἀπαντήσητε συχνὰ νὰ μεταβιβάζη μηνύματα ἐρωτευμένων, καὶ πολλάκις μάλιστα καλούμενον νὰ προσφέρη πολὺ δυσκόλους ὑπηρεσίας!
Δὲν λαλεῖς καημένο ἀηδόνι τὴν αὐγούλα μὲ δροσιὰ
νὰ ξυπνήσης τὸν ἀφέντη νὰ φιλήση τὴν κυρά...
Ὀρθὸν ὅμως εἶναι νὰ σημειωθῆ, ὅτι ὑπάρχουν καὶ Ἀηδόνια τὰ ὁποῖα δὲν λαλοῦν καθόλου, τὰ λεγόμενα μπουφαηδόνια, τὰ ὁποῖα μάλιστα στὴν Κέρκυραν τὰ κάνουν πιλάφι, καὶ ὅτι συνεπῶς ἔργον φρονήσεως θὰ εἶναι νὰ μὴν ἐμπιστεύωνται ἀπολύτως στ’ Ἀηδόνια οἱ ἐνδιαφερόμενοι ὡς ἀνωτέρω, ἀλλὰ νὰ ἔχουν καὶ στὸ σπίτι κανένα ξυπνητήρι.
Ἐν κοντολογία, τ’ Ἀηδόνι εἶναι ἕνα εὐτυχισμένο πουλί, εἰς τὸ ὁποῖον ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔδωκε προνομιοῦχον θέσιν εἰς τὸν Ἔρωτα. Κοινὴ γνώμη ὅτι μόνον μὲ καρδιὲς τρέφεται, ὠσαύτως μὲ καρδιὲς ἀηδονιῶν δυνάμωναν τὴν ψυχὴ τους τὰ Βασιλόπουλα ποὺ ἔπαιρναν τὸν δρόμο γιὰ τὸ παλάτι τῆς Πεντάμορφης κλπ.
Ὁ λαγὸς μόλα ταῦτα, ἐκεῖνο δηλαδὴ τὸ πλάσμα στὸ ὁποῖον ὁ Θεὸς ἔδωκε μόνον δειλίαν, ἂν ἀκούση ἐρωτικὸ κράξιμο κλείνει τὰ μάτια του καὶ δὲν χαμπερίζει κανένα κίνδυνον. Οἱ κυνηγοί, οἱ ὁποῖοι ἐκμεταλλεύονται αὐτὴν τὴν ἐρωτοπάθειάν του διὰ τῆς γνωστῆς μεθόδου τῆς καβουρομάννας, βεβαιοῦν, ὅτι πολλάκις οὔτε μὲ τὴν πρώτη οὔτε μὲ τὴν δεύτερη τουφεκιὰ ὑποχωρεῖ ἐφ’ ὅσον ἀκούει τὸ τεχνητὸ κράξιμο. Καὶ ὅμως ὁ ἡρωισμὸς του αὐτὸς εἰς τὴν κατ’ ἐξοχὴν χώραν τῆς ἐρωτοπαθείας δὲν τοῦ ἐξασφαλίζει οὔτε ἕνα αἴσθημα ἐπιεικείας, τουλάχιστον κατὰ τοὺς μήνας τοῦ ἔρωτός του. Ἴσα ἴσα τότε τὸν συγυρίζουν καλύτερα μὲ φρέσκα κρεμμυδάκια καὶ μὲ καινούργια δαφνόφυλλα. Τὸ ἔχει, φαίνεται, ἡ μοίρα τοῦ ἔρωτος, ἅμα πέφτη στὰ χέρια τῶν ἀνθρώπων νὰ γίνεται σονέτο ἢ ἐξαίρετο στυφάδο.
 |
| |